محمد مونسان/دکترای مهندسی معماری دریایی و عضو هیأت علمی دانشگاه
“روزی یک تاجر کفش وارد روستایی شد. دید همه مردم پابرهنه هستند و هیچکس کفش ندارد. این را یک بازار بِکر برای فروش کفشهای خود دید. لذا فورا بساط فروش را پهن کرد. ولی هرچه منتظر شد کسی کفشی نخرید چراکه اصلا نمیدانستند کفش چیست! و پوشیدن آن چه ضرورت و لذتی دارد. لذا تاجر هوشمند با خود اندیشید که چگونه باید نیاز مردم به کفش را تحریک کند. او به تعدادی از مردم روستا، کفش رایگان داد. حالا دارندگان کفش که لذت پوشیدن کفش بجای پابرهنه بودن را چشیده بودند، آن را با آب و تاب برای بقیه مردم روستا تعریف میکردند. دیری نپایید که همه مردم روستا به خریدن کفش ترغیب شدند و کفشهای تاجر فروش رفت.”
در بحث اعتراض دلسوزان جامعه دریایی به مصوبه واردات کشتی‌های تفریحی به عرض میرسانم که قضیه داستان فوق به نوعی برقرار است. سال هاست که صنایع دریایی ایران از یکی از مهمترین شاخه‌های صنایع دریایی که گردشگری دریایی بوده، محروم بوده است و مردم به ندرت لذت سوار شدن بر کشتی‌های تفریحی را چشیده‌اند. لذا در نبود یا کمبود کشتی‌های تفریحی، نه نیازی و نه ضرورتی به داشتن کشتی‌های تفریحی در بین مردم ایران احساس نشده است. حالا تصور کنید برای مدتی، تعدادی کشتی تفریحی از خارج به کشور وارد شود. چه اتفاقی می‌افتد؟ مردم کم کم با لذت سفرهای دریایی با کشتی‌های تفریحی آشنا می‌شوند و گردشگری دریایی در سبد گردشگری خانواده‌های ایرانی جا باز میکند. تاجران و مالکان این کشتی‌ها سود فراوانی به جیب میزنند و بدون نیاز به وام بانکی و استقراض از دولت، به مرور برای توسعه و به‌سازی و نوسازی ناوگان کشتی‌های تفریحی خود اقدام می‌کنند. تاجران دیگر که سودآوری این صنعت را میبینند نیز این حرکت را تقلید خواهند کرد.
حالا وقتی ضرورت این امر مشخص شد و بازار نیاز به اندازه کافی تحریک شد، نوبت به رونق بازار برای کارخانجات کشتیسازی داخلی می‌رسد چراکه قطعا قیمت‌های سازندگان داخلی با توجه به نیروی کار ارزان و انرژی ارزان، کمتر از کشتی‌های وارداتی (یا حداقل برابر آن‌ها) خواهد شد بدون دردسرهای واردات کشتی و مسافت انتقال کشتی‌های کوچک و بزرگ از آنسوی کره زمین به ایران. البته این مجوز واردات میتواند مدت‌دار باشد مثلا برای ۵ سال.
به نظرم وقت آن رسیده است که باید در صنایع دریایی بگوییم «چشمها را باید شُست، جور دیگر باید دید». یکی از مشکلات قدیمی در جامعه صنایع دریایی ایران و دلسوزان و وفاداران این صنعت این بوده است که «در صنایع دریایی، بخش کشتیسازی را خیلی خیلی پررنگتر از سایر بخشها مانند گردشگری دریایی و ساحلی دیده‌اند و همین باعث شده که سایر بخش‌های صنایع دریایی به نوعی قربانی صنعت کشتیسازی شوند و در نهایت نیز هیچکدام رشد نکنند». به نظرم در حوزه کشتیسازی باید نخبگان و نظریه‌پردازان این صنعت، بجای «اصرار بر عرضه» کمی هم بر «تحریک تقاضا» تمرکز کنند. در این مورد خاص، واردات کشتی‌های تفریحی نه تنها میتواند باعث رونق صنایع دریایی و صنعت گردشگری دریایی و توسعه اقتصادی سواحل شود بلکه در نهایت موجب شکوفایی صنایع کشتیسازی در ایران خواهد شد چراکه این بازار به حدی گسترده است که اگر بخوبی تحریک شود، تمامی سواحل شمال و جنوب و جزایر را در برمی‌گیرد و حتی کشتی‌سازی‌های کوچک و متوسط بخش خصوصی را هم پررونق خواهد نمود.
مسئله بعد در خصوص دانش فنی و ظرافت طراحی و ساخت کشتی‌های تفریحی است. البته که در ایران در سال‌های اخیر در این حوزه‌ها رشد و پیشرفت‌های بزرگی حاصل شده است ولی نباید این باعث توقف، غرور نابجا و جُمود طراحی شود. فراموش نکنیم که اگر در بخش‌های نظامی، امروز پیشرفت‌های حیرت انگیزی داریم، اولین زیردریایی‌ها و قایق‌های تندرو و ناوها و ناوشکن‌ها و هاورکرافت‌ها از خارج وارد شدند و مبنایی شدند برای تکمیل دانش طراحی و مهندسی.
به امید رونق تفکراتی در صنایع دریایی ایران که همه بخشها بطور متوازن رشد کنند و هیچ بخشی موجب توقف بخش‌های دیگر نشود.
